مقدمه
سلام به خوره های کتاب، من شیمام و شما به پادکست خوره کتاب گوش میکنین. تو پادکست خوره کتاب، لابه لای کتابا دنبال آزادی می گردیم.
تو دو قسمت گذشته، کلی در مورد این گفتیم که چی شد اصن مسئله ای به اسم “تورم” بوجود اومد. واقعیت اینه که تورم، دستکاری سیاسی پوله. تورم ابزار کنترله. چون پول مهم‌ترین ابزار آزادی فردیه. بنابراین، مطالعه پول موضوع خیلی مهمیه.
با همین هدف، تو این قسمت می‌خوایم اول ببینیم پول چیه و از کجا به وجود اومده؟ تا بعد ببینیم چطور با “تورم” کنترلش افتاد دست سیاستمدارا؟ و در نهایت اینکه چه راهکاری واسه تورم وجود داره؟!
اما قبل از اینکه قسمت رو شروع کنیم، یه نکته مهم رو یادآوری کنم. قسمت های پادکست در قالب ویدیوکست تو یوتیوب منتشر میشه، و میتونین هر هفته و خیلی زودتر از پادکست محتوا رو دنبال کنین. پس همین الان برید تو گوگل و چه به فارسی و چه انگیسی جستجو کنید: پادکست خوره کتاب. بعدش کانال یوتیوب رو دنبال کنین و منتظر نمونین.
حالا بریم سراغ قسمت آخر از سوژه “کارل منگر و پول آزاد!”
تورم و پول آزاد
نکته خیییییلی مهم اینه که وقتی در مورد تورم حرف می‌زنیم معمولا گرونیا میاد تو ذهن‌مون. اما عواقب سیاسی کردنه پول فراتر از اینه که فقط موقه خرید کردن ببینیم‌اش. پول، فقط کالای واسطه تو مبادله نیست. پول خون حیاتی تو رگ‌های اقتصاده. و دستکاری‌اش واسه اهداف سیاسی تبعات مختلفی داره: از نابودی منابع و عواقب فرهنگی‌اش گرفته تا زیاده شدنه طرح‌های توسعه ملی و زیاد شدنه جنگ‌های خارجی و حتی دیکتاتوری.
راهکار راتبارد، اقتصاددان اتریشی، استفاده از پول خصوصی – به‌طور خاص بیت‌کوین – به جای پول سیاسیه.
تو سال ۲۰۰۹، یه آدم ناشناس با اسم مستعار ساتوشی ناکاموتو، اولین نسخه‌ی بیت کوین رو روونه بازار کرد، یه ارز دیجیتال خصوصی همتا به همتا (یا peer to peer). ناکاموتو تو ساختنه بیت کوین، سعی کرد به بیت‌کوین ویژگی‌هایی مشابه با استاندارد طلا بده. مثلا بیت‌کوینم ماین یا استخراج میشه، منتها استخراجش با حل کردنه فرمول‌های ریاضی پیچیده‌اس ولی ایده‌اش مثه استخراج طلاس. یا مثلا بیت کوین‌هام راحت تقسیم میشن، مثل وزن‌های مختلف سکه طلا، و دولت نمی‌تونه مثل پول‌های دیگه بیت‌کوین از هیچ خلق کنه.
خیلی جالبه که خود ناکاموتو اینو تو وایت پیپر بیت‌کوین گفته که بعد از بحران مالی ۲۰۰۸ از خطرات دستکاری پول توسط بانک مرکزی و سوءاستفاده‌های بانک‌های قدرتمند وال استریت الهام گرفته تا بیت کوین رو بسازه. بنابراین بیت کوین، امیدیه برای این که یه پول آزاد جایگزین پول‌های سیاسی و امتیازاتی بشه که به دولت‌های – به قول راتبارد ستمگر – میده.
از سال ۲۰۰۹، بازارهای آزاد شاهد افزایش ارزش بیت کوین بودن. تو ۲۰۱۰، یه نفر دوتا پیتزای بزرگ رو خرید ۱۰،۰۰۰ بیت کوین. این اولین معامله‌ی ثبت‌شده با بیت کوین برای یه کالای اقتصادی واقعی بود. ارزش اون پیتزا ۴۱ دلار بود. امروز ینی سال ۲۰۲۴، همون مقدار بیت کوین، حدودا 7 میلیارد دلار می‌ارزه، همه‌ی اینام بدون هیچ حمایتی از سمت دولت.
واقعیت اینه که این رونق پول خصوصی مستقیما به دلیل نگرانی‌ها درباره فدرال رزرو، بانک‌های مرکزی خارجی و موسسات مالی بزرگه.
وقتی بدهی‌های دولتی زیاد میشه، نگرانی‌های جدیدی‌ام به وجود میاد. مثلا اگه نرخ بهره‌ها بالا بره، هزینه ایجاد این بدهی‌های جدید توسط دولت زیاد میشه. این ینی باید مالیات‌ها بالا بره. بنابراین صنایعی که سودآوری کمتری دارن ورشکست میشن. از طرف دیگه بانک مرکزی آدما رو تشویق میکنه بیشتر سهام بخرن و پول‌هاشونو تو بانک‌ها نگه دارن! و نتیجه‌اش؟ وقتی این حباب می‌ترکه، پس‌انداز خیلی از خانوارها رو هم نابود میکنه.
فاجعه اینجاست که دولت‌ها و بانک‌های مرکزی دنبال ابزارهای جدیدن تا کنترل بیشتری روی سیستم مالی داشته باشن و چون پول خصوصی رو نمی‌تونن کنترل کنن، بهش حمله کنن. مثلا، بانک‌های مرکزی دارن تلاش میکنن ارزهای دیجیتال خودشونو بسازن، در عین حال رو رمزارزهای خصوصی که نمی‌تونن کنترل کنن قوانین سخت‌تری اعمال میکنن یا کلا ممنوعش میکنن. مثلا چین، چون بیت کوین رو که نمی‌تونه کنترل کنه، ممنوعش کرده و ارز دیجیتال دولتی خودشو که می‌تونن باهاش کاربرها رو ردیابی کنن، عرضه کرده. راتبارد میگه یسری از بانک‌های مرکزی حتی صحبت از ممنوع کردنه پول‌های اسکناس کردن، چون استفاده از اسکناس‌ها به افراد اجازه میده معاملاتی بکنن که نمی‌تونن ردیابی کنن. راتبارد میگه اگه بتونن همه رو مجبور کنن از ارز دیجیتال بانک مرکزی استفاده کنن، یه فاجعه رخ میده! چون قدرت بانک‌های مرکزی رو واسه کنترل نرخ بهره، و عرضه پول حتی از اینم خیلی خیلی بیشتر میکنه.
تو این سه قسمت درباره “تورم و پول آزاد” دیدیم که دولت‌ها پول رو به‌وجود نیاوردن، بلکه پول، یه نهاد اجتماعیه که بازار به وجودش آورده. کسی برنامه ریزی نکرده تا پول رو به وجود بیاره، بلکه آدما برای راحت‌تر شدنه مبادله به‌طور غیر عمدی اول از “کالای واسطه” به عنوان “پول” استفاده کردن و بعد این کالای واسطه به مرور زمان طلا و نقره انتخاب شدن.
تو قسمت بعدی دیدیم چطور نقره و طلا به اسکناس‌های امروزی تکامل پیدا کردن و دولت‌های کنترل‌شونو به دست گرفتن. و از این حرف زدیم که دستکاری سیاسی پول چطوری اقتصاد و فرهنگ جامعه رو از جهات مختلفی تحت تاثیر قرار میده.
در نهایت راهکار موری راتبارد، اقتصاددان اتریشی، رو تعریف کردیم که خارج شدن از کنترل مرکزی پول با رو آوردن به پول خصوصی – به‌طور خاص بیت‌کوینه.
آزادی اقتصادی در مورد حق آدما برای انتخاب و تصمیم گیری در مورد منابع مالی شون بدون دخالت نابه‌جای دولته. اصل اساسی آزادی اقتصادی حق انتخاب و رقابته. و این رقابته که باعث پیشرفت و رونق اقتصادی میشه. جامعه‌ای که اقتصاد آزاد داره، جامعه‌ایه که انسانی‌تر، پیشرفته‌تر و آزادتره.
از اونجایی که حتی بعضا سوسیالیست‌ها هم خودشونو لیبرال معرفی میکنن (مثه اینکه یه دیکتاتور خودشو آزادی‌خواه معرفی کنه!). خیلی به‌جا و درسته که این سوال برامون پیش بیاد که اساسا معنای کلمه لیبرال چیه و اصول واقعی اقتصاد آزاد چیه؟ بنابراین ویدیو: تو ویدیوی بعدی، می‌ریم سراغ بررسی این موضوع که ببینیم اقتصاد آزاد از نظر لودویگ فون میزس معنی‌اش چیه؟ میزس؟! درخشان‌ترین چهره مکتب اقتصاد اتریشی و بزرگترین مدافع آزادی فردی تو قرن گذشته! تا ببینم لیبرالیسم از نگاه میزس چیه؟ و چرا میگه هر سوسیالیست، یه دیکتاتور بزک شده‌اس؟
جمع بندی
چیزی که شنیدین قسمت دوم از سوژه “کارل منگر و پول آزاد!” بود. پادکست خوره کتاب رو من شیما، به همراه همسرم هاتف می‌سازیم.
این قسمت خلاصه ای از ترجمه دو تا کتاب سرچشمه‌های پول نوشته کارل منگر و کتاب دولت با پول ما چه کرده است؟ نوشته موری راتبارد بود.
تو کانال یوتیوب خوره کتاب، ویدیوکست همین اپیزودهای پادکست رو به همراه تصویر، زودتر از انتشار هر قسمت پادکست ببینین. پس حتما همین الان برین تو یوتیوب، اسم خوره کتاب رو جستجو کنین و با سابسکرایب کردن هر قسمت رو زودتر ببینین! ما هر سه شنبه یه ویدیو منتشر میکنیم! یادتون نره با سابسکرایب کردن ازمون حمایت کنین!
سال نو رو به همه شنونده های خوره کتاب تبریک میگم. تا قسمت بعدی، فعلا، خداحافظ 🙂
